مصرف دارو جزئی اساسی از زنجیره درمان بیماری محسوب میشود اما دید اجتماعی به طور معمول فقط جنبه بی خطری و شفابخشی آن را در نظر میگیرد در حالی که در متون پزشکی دارو را به مشابه تیغ دو لبه ای تصور میکنند که یک لبه آن متوجه عوامل بیماری زا بوده و لبه دیگرش به علت عدم آگاهی از مصرف صحیح آن جان انسان را مورد تهدید قرار میدهد.
بررسی های مختلف نشان می دهد که میزان تجویز داروها با جمعیت کشور و وضعیت اپیدمیولوژیک بیماری ها همخوانی ندارد، که این امر ناشی از خوددرمانی یا مصرف خودسرانه دارو در جامعه می باشد.
خود درمانی به عنوان معمولی ترین شکل خود مراقبتی میتواند از طریق مصرف یک داروی صنعتی یا دست ساز دستیابی به داروهای بدون تجویز متخصص استفاده از داروهای تجویز شده قبلی در موارد مشابه تقسیم داروهای تجویز شده برای یک نفر بین اعضای خانواده و آشنایان استفاده از داروهای اضافی باقی مانده در منزل خودداری از عمل کردن به تجویز داروی اصلی چه از راه مصرف اضافی دارو بدون تجویز پزشک یا عدم مصرف دارو به طور کامل انجام شود.
مصرف خودسرانه داروها باعث شده است که عواملی مانند مقاوت باکتریایی در آنتی بیوتیک ها عدم درمان بهینه مسمومیت های ناخواسته و حتی عمدی اختلال در بازار دارویی، هدر رفتن هزینه، و افزایش سرانه مالی مصرف دارو، آثار جانبی و عوارض ناخواسته افزایش پیدا کند .
همچنین موجب بروز مرگ و میر و تحمیل هزینه های بسیار سنگین در بودجه دارویی دولت ها، شرکت بیمه و جمعیت عمومی مردم میگردد.
تحقیقات بیانگر آن است که اغلب خانواده ها به صورت روزانه مصرف کننده دارو هستند و بر اساس گزارش های منتشر شده مسکن ها قطره های چشمی و آنتی بیوتیک ها به ترتیب بیشترین میزان مصرف خودسرانه دارو را به خود اختصاص میدهند.
مصرف خودسرانه دارو علل متنوعی را در بر میگیرد، عواملی نظیر نگهداری دارو در منزل اعتقاد به بی خطر بودن مصرف خودسرانه داروها، نداشتن فرصت کافی جهت مراجعه به پزشک برای رفع مشکل عدم دسترسی به پزشک به خاطر فقر مالی و گرانی ویزیت پزشکان تحویل دارو بدون تجویز پزشک توسط داروخانه ها بی اعتمادی به کیفیت دارو و ترجیح دادن داروها از عوامل مصرف خود سرانه داروها میباشد.
از عومل خود درمانی می توان به ترس و خجالت از معاینات پزشکی شلوغی مطب یا مراکز درمانی عدم احساس نیاز جهت مراجعه به پزشک، تجربه درمان بیماری ها، معتادان دارویی کسانی که با کوچکترین احساس نارحتی و ناخوشی دارو مصرف مینمایند میتوان نام برد.
واقعیت بر آن است که فلسفه مصرف خودسرانه دارو بیش از آنکه با خصوصیات افراد مصرف کننده دارو مرتبط باشد با روش ارائه و نمایش مشکلات بهداشتی و دسترسی به مراقبت های بهداشتی مرتبط است و عواملی خارج از اراده فرد، بر انجام این عمل دخالت دارد.
کاهش دسترسی افراد به دارواز طریق نظارت مداوم بر امر توزیع دارو در داروخانه افزایش آگاهی پزشکان در رابطه با تجویز منطقی داروها افزایش کیفیت داروهای تولید داخل و تدوین برنامه های آموزشی جهت افزایش آگاهی و ارتقا نگرش و عملکرد افراد با استفاده از روش ها و وسایل آموزشی مختلف میتواند در زمینه منطقی کردن مصرف داروها در کشور باشد.
مصرف خودسرانه میتواند عوارض متعددی مانند خطر استفاده مجدد تاخیر احتمالی در درمان یک بیماری جدی مخفی شدن نشانه هایی از یک بیماری شدید و تداخل دیگر داروهای مصرفی توسط فرد را به دنبال داشته باشد.
