کشت زعفران

زعفران یکی از با ارزشترین محصولات کشاورزی است این محصول با وجود نیاز کمی به آبیاری و مراقبت از صادرات مهم کشور به شمار میرود.

 

با توجه به شرایط اقلیمی بسیار مناسب برای کشت آن و نیاز روزافزون آشنایی با نحوه تولید این طلای پاییزی کشت زعفران و اهمیت آن در اقتصاد کشاورزی در حال حاضر میتوان گفت که سهم بیشتر از 90 درصدی تولید جهانی زعفران در ایران با توجه به سطح زیر کشت دو استان خراسان رضوی و جنوبی نتیجه صرف هزینه‏ای  معادل دو برابر تولید کنونی است.

 

اگر سهم تولید زعفران در هر هکتار را به طور میانگین 5 کیلوگرم عدد تولید در مزارع زعفران طی سال‎های 1350 تا 1370 در نظر بگیریم باید از 63 هزار هکتار زعفران کاری دو استان بالغ بر 000/315 کیلوگرم زعفران برداشت کنیم به این رقم حداقل که در اختیار داشته‏ایم نمی‎رسیم موضوع نخست ما خواهد بود که به آن خواهیم پرداخت.

 

توجه جدی به کیفیت برابر با خواسته مشتری طی سال‎های اخیر موجب شد تا خواسته خریدار به گوش تولیدکننده برسد و کیفیت به طرز چشمگیری ارتقا یافت نباید فراموش کنیم که وضعیت سکون موجب ظهور رقبا و از دست دادن تدریجی وضعیت فعلی خواهد شد بنابراین تغییر مدام در شرایط تولید به منظور بهبود کیفیت کاهش قیمت تمام شده افزایش عملکرد و ایجاد صنایع تبدیلی مرتبط با زعفران اجتناب ناپذیر است.

 

حیات زعفران در بخشی از کشور با ادامه حیات صدها هزار خانوار کشاورز که با حداقل امکانات طبیعی و بارندگی‎های بسیار اندک سالیانه در روستاها مانده‎اند و به زندگی می‎توان گفت ادامه می‎دهند گره خورده است پس توجه جدی به این قشر عظیم در منطقه‎ای محروم بدون تردید خشنودی خداوند را نیز در پی خواهد داشت.

 

گیاهشناسی زعفران با نام علمی کرکوس ساتیوس از خانواده زنبقیان می باشد گیاهی است پایا با ارتفاع 30 سانتیمتر که دارای برگهای دراز و سبز مانند تره است .

 

ساقه زیر زمینی آن از دو پیاز تشکیل میشود این پیازها سخت و مدور و گوشتدار و پوشده از غشا های نازک قهو های رنگ میباشد گلهای زعفران منظم و شامل لوله ای دراز است که به سه گلبرگ و کاسبرگ منتهی میشود.

 

آب و هوای مناسب برای کشت زعفران گیاهی است نیمه گرمسیری و در نقاطی که دارای زمستانهای ملایم و تابستان گرم و خشک باشد بخوبی میروید.

 

مقاومت زعفران در مقابل سرما زیاد است و لیکن چون دوران رشد آن مصادف با پائیز و زمستان و اوایل بهار است طبعا در این زمان به هوای مناسب و معتدلی نیاز دارد زمین مناسب کاشت زعفران با توجه به اینکه پیاز زعفران دارای غده میباشد.

 

هر سال نیز زایش دارد زمین مورد نظر باید ترجیحا دارای خاک لومی لیمونی رسی و شنی باشد تا امکان تکثیر آنها براحتی وجود داشته باشد زمان کاشت پیاز زعفران بهترین زمان کاشت و انتقال پیاز زعفران نیمه اول تیر ماه میباشد که لازم است پیاز زعفران حداکثر طی مدت دو هفته از زمین قدیمی برداشته و در زمین جدید کاشته شود.

 

نحوه کاشت پیاز زعفران ابتدا لازم است زمین مورد نظر را تسطیح نموده بطوری که کاملا یکنواخت باشد زیرا در صورت ناهمواری زمین بخشی ازآن که بلند است از آب کمتری برخوردار و بخشی که گود میباشد آب اضافی در آن جمع خواهد شد.

 

کم آبی و پر آبی باعث عدم یکنواختی تولید در سطح مزرعه میگردد پس از آن زمین به مقدار کم آبیاری شود و قبل از شیار زنی از کود پوسیده حیوانی کود گاو به مقدار 20 تا 30 تن در هکتار در سطح زمین پخش گردیده و سپس زمین را با تراکتور شیار زنی نموده و بعد از این مراحل دیگر کارها بوسیله نیروی انسانی باید انجام شود.

 

ابتدا در عرض زمین شیاری به عمق حدود 20 سانتی متر و عرض 25 سانتی متر ایجاد نموده، سپس در دو طرف شیار به فاصله 7 سانتی متر در طول شیار پیازها کاشته شود، دقت شود که ته پیاز روی زمین قرار گیرد و جهت جلوگیری از چرخش، پیاز را کمی در خاک فرو می بریم.

 

بعد از آن که تمام عرض زمین به این شکل کاشته شد مجدد شیاری بموازات شیار قبلی با همان ابعاد و به فاصله 25 سانتی متر از شیار قبلی ایجاد گردد و خاک برداشت شده از این شیار در شیار قبلی ریخته شود و تمامی زمین مورد نظر به همین شکل کاشته شود.

 

برداشت و فراوری گل زعفران فقط با دست انجام میگیرد بهترین موقع برداشت گل به منظور مرغوبیت و عطر و رنگ زعفران صبح و قبل از باز شدن غنچه میباشد.

 

برداشت گل یا غنچه زعفران احتیاج به حوصله و دقت زیادی دارد عمل گل چینی به این صورت است که گل چین نوک غنچه را گرفته و گل را بیرون می کشد بلافاصله پس از جداسازی زعفران عملیات خشک کردن صورت میگیرد که به سه صورت انجام میگیرد.

 

بهترین روش برای خشک کردن که کم هزینه بوده و زمان بر نیست این است که 4 پایه فلزی به ارتفاع یک متر بسازیم که دارای 3 یا 4 طبقه با فاصله 20سانتیمتر از هم باشد طبقه از جنس توری و قابل حمل باشند.

 

با قرار دادن 4 پایه در کنار بخاری و با حرارت بالا و استفاده از باد پنکه سقفی یا رومیزی دورکم اقدام به خشک کردن سریع زعفران نماییم.

 

روش سنتی کلاله جدا شده از گل را در سایه روی یک سطح قرار می دهند تا رفته رفته و به تدریج خشک شود در زمانهای قدیم امروزه زعفران را در نور آفتاب خشک می کنند که این کار غیر اصولی بوده و باعث کاهش قدرت رنگدهی می شود و همچنین امکان آلودگی با مواد خارجی گردوغبار را نیز افزایش داده و ارزش اقتصادی ندارد.

 

روش تستینگ الک و هیتر در این روش خشک کردن مقداری زعفران مرطوب را در درون ظرفهایی به شکل الک که کف آن از توری ابریشمی تشکیل شده می ریزند و در فاصله حدود 50 سانتیمتر از منابع حرارتی که ممکن است برقی یا گازی باشد که فاقد دود و بو میباشد قرار میدهند و پس از خشک شدن آن را درون ظروف سر بسته قرار میدهند.

 

نگهداری زعفران زعفران خشک شده باید دور از نور و رطوبت نگهداری شود زعفران در ظرف کدر رنگ یا فلزی و در حرارت معتدل نگهداری شود با توجه به اینکه اسانس مواد معطر زعفران است در صورت نگهداری نا مناسب به مرور زمان اسانس آن تبخیر شده و از اثرات دارویی و طعم و مزه آن کاسته میشود.

 

و مرغوبیت آن از دست میرود توصیه می شود که برای نگهداری زعفران از ظروف پلاستیکی نایلون های مصرف شده استفاده نشود و در نگهداری آن بکوشیم زعفران ضربه نخورد و خورد و شکسته نشود مصارف زعفران مصارف غذایی دارویی زعفران به عنوان رنگ دهنده طبیعی مجاز میباشد و مقدار مصرف آن به عنوان عطر و طعم دهنده طبیعی محدودیتی ندارد.

 

مصارف دارویی زعفران به دلیل داشتن ترکیبات فعال و انواع دیگری از کارتنوئیدها در زعفران وجود دارند که میتوانند حالت توموری بافتها را کاهش دهند و خاصیت ضد سرطانی دارند و نیز میتوانند میزان چربی سرم خون را کاهش داده و از ایجاد حالت هیپولیفمیک در سرم خون جلوگیری کند اکسیزناسیون بافتها را افزایش داده و نیز میتواند از اختلالاتی نظیر آلزایمر و پارکنیسون بطور قابل ملاحظه ای جلوگیری کند.